Enn eru ónýttir möguleikar í ferðaþjónustunni var yfirskrift fróðlegrar samantekar í Bændablaðinu 19. september síðastliðinn þar sem Íslenski fjallahjólaklúbburinn kom meðal annars við sögu og rætt var við Geir Harðarson ritara ÍFHK.
Úttekt: Fjallahjólaferðamennska
Enn eru ónýttir möguleikar í ferðaþjónustunni
Ferðaþjónusta á Íslandi er þjóðfélaginu mikilvæg á ýmsa vegu, ekki síst í fjárhagslegu tilliti. Er svo komið í dag að gjaldeyristekjur ferðaþjónustunnar eru taldar jafnast á við það sem sjávarútvegurinn skilar í þjóðarbúið. Í fyrra skilaði ferðaþjónustan næst mestum gjaldeyristekjum, á eftir sjávarútvegnum, og er búist við að ferðaþjónustan fari í fyrsta skiptið í sögunni fram úr á þessu ári. Vaxtar möguleikar ferðamennskunnar hafa verið ákjósanlegir á síðustu árum og greinin tekið stakkaskiptum í samræmi við það. Hún er þó enn í talsverðri mótun og virðist eiga talsvert inni enda liggja tækifærin víða – vankantar eru sniðnir af og vaxtarsprotar spretta fram.
Ört vaxandi grein á Bretlandseyjum
Á Bretlandseyjum er fjallahjólaferðamennska ört vaxandi grein. Talið er að fjöldi Breta sem leggur það í vana sinn að ferðast á fjallahjólum upp um fjöll og firnindi sé meira en 5,5 milljónir. Í Wales er sérstaklega mikil gróska í þessum málum og fjölgaði slíku ferðafólki þar um 160 þúsund á árunum frá 2004 til 2011. Á Bretlandseyjum hafa verið byggðar upp miðstöðvar á hentugum landsvæðum; sumar á vegum hins opinbera, en einnig hafa þarlendir landeigendur og bændur gripið gæsina og komið upp aðstöðu fyrir fjallahjólagarpana.
Tækifæri á Íslandi
Þá vaknar sú spurning, hvort þarna séu tækifæri fyrir bændur á Íslandi – þar sem landslagi svipar hér í ýmsu til þess sem gerist í Wales og víða annars staðar á Bretlandseyjum. Til mikils er að vinna ef marka má velgengnina þar í landi. Á árunum 2006 og 2007 tóku þarlendir ferðaþjónustaðilar að meðaltali 24 milljónir punda árlega af fjallahjólaferðamönnum frá Bretlandseyjum. Þá hefur það sýnt sig þar að fjallahjólamennska er mjög stöðug grein og stendur frekar af sér efnahagsþrengingar en aðrar greinar ferðamennsku. Ekki spillir heldur fyrir möguleikum greinarinnar að hún hefur yfir sér vistvæna og heilsusamlega ímynd. Kjörlendi fyrir þessa íþrótt er einmitt bændalöndin margvísleg; með ávölum ásum, hálsadrögum, fjölskrúðugum fjöllum og fellum. Skyldi uppbygging á þess konar ferðamennsku hafa komið til tals meðal bænda í ferðaþjónustu á Íslandi?
Marrit Meintema og Kolbrún Ósk Jónsdóttir, fyrir aftan, á ferð með Íslenska fjallahjólaklúbbnum.
Vettvangsferðir til Bretlands
Sævar Skaptason, framkvæmdastjóri Ferðaþjónustu bænda (FB), telur að töluverðir möguleikar séu fyrir bændur í hjólaferðamennsku. „Það ætti ekki að kosta svo mikið að starta útgerð en það mun skapa vinnu og gæti aukið nýtingu á gistingu – sérstaklega utan háannatíma.“ Hann segir að málið hafi verið tekið til skoðunar innan FB og farnar hafi verið tvær vettvangsferðir til Norður-Englands og Skotlands til að kynna sér fjallahjólaferðamennsku þar í löndum. Hann segir að unnar hafi verið greinargerðir í kjölfar heimsóknanna sem varpi ljósi á möguleika Íslendinga í þessum málum. Stefán Tryggvason, frá Hótel Natur, Þórisstöðum á Svalbarðsströnd, tók saman greinargerð fyrir uppskeruhátíð Félags ferðaþjónustubænda og Ferðaþjónustu bænda á síðasta ári, í kjölfar ferðar á vegum Íslandsstofu um landamærahéruð Englands og Skotlands í október 2012. Bergþóra Reynisdóttur í Fögruhlíð í Fljótshlíð fjallaði um sömu ferð frá sjónarhorni ferðamannsins, auk þess að greina stöðu hjólaferðamennsku á Íslandi í dag. Bæði hafa þau ágæta reynslu af hjólaferðamennsku á sínum bæjum. Í greiningu Bergþóru segir: „Hjólaferðamennska á Íslandi er lítil í sniðum og byggir að mestu leiti á einstaklingsframtakinu, þ.e.a.s. hjólaleigur í einkaeign þar sem einnig er boðið uppá styttri hjólaferðir undir leiðsögn. Ekki er til neitt heildstætt skipulag, merktar hjólaleiðir, álagstengd svæði né samtök sem halda utan um hjólaferðamennsku á Íslandi. Íslendingar hafa klúbba eins og t.d. Íslenski fjallahjólaklúbburinn þar sem markmiðið er að stuðla að auknum hjólreiðum, farið er í dagsferðir yfir sumarmánuðina og reglulegir fundir eru haldnir yfir veturinn til að fræða áhugasama hjólaunnendur,“ segir í greiningu Bergþóru.
„Þessa dagana er verið að vinna að undirbúningi að stofnun samtaka ferðaþjónustuaðila sem hafa áhuga á að bjóða uppá hjólaferðamennsku. Innan þessara samtaka gætu F.B. átt erindi til að byggja upp hjólaferðamennsku á Íslandi, en nokkrir gististaðir samtakanna bjóða nú þegar upp á hjólaleigur og dagsferðir á hjólum. Undirrituð telur að hvert hérað landsins hafi góða möguleika á að byggja upp hjólaferðamennsku, bæði fyrir Íslendinga og erlenda ferðamenn. Þó að hægt hafi gengið hefur miklu verið áorkað undanfarin ár og byggir sú sókn hjólaferðamennsku á Íslandi á einstaklingsframtaki áhugamanna um þessi mál. Hjólaferðamennska á Íslandi hefur lítið verið auglýst né hafa ferðaskrifstofur sinnt þessum þætti nægjanlega vel […] Það sem helst vantar eru merktar hjólaleiðir, kort af hjólaleiðum og það að hjólandi gestir finni að þeir séu velkomnir á gisti- og matsölustaði rétt eins og hestaferðamenn og bílaleiguferðamenn,“ segir þar enn fremur.
Ferðaþjónustubændur myndi net
Í erindi Stefáns leitaðist hann eftir því að svara þeirri spurningu hvort hjólreiðamenn væru áhugaverður markhópur fyrir ferðaþjónustubændur – eins og hann sjálfan. Niðurstaða hans er að við eigum ýmissa kosta völ varðandi auknar tekjur af hjólreiðamönnum. Það muni þó fyrst og fremst ráðast af áhuga ferðaþjónustubænda hvort það lánist. Hann telur vænlegast að bændur starfi saman að því að mynda net sem geri hjólreiðaferðamennsku að spennandi valkosti til lengri tíma litið. „Ég sé fyrir mér að viðkomandi gististaður byggi upp þjónustu, merki og skipuleggi ferðir sem geta verið viðfangsefni fyrir gesti í 3-5 daga á sama næturstað. Þetta geta eftir atvikum verið ferðir með leiðsögn en aðalatriðið er að selja sem flestar nætur samfellt. Með 4-6 svona stöðum umhverfis landið getum við boðið til spennandi Íslandsferðar fyrir velborgandi áhugafólk um hjólreiðar sem vill eyða hluta dagsins í holla hreyfingu og njóta síðan góðra veitinga og dekurs á kvöldin. Ef umfang rekstrar er orðið umtalsvert getur það staðið undir frekari þjónustu eins og kerrum og bílum sem geta flutt hjól og trúss milli staða sé þess þörf. Þá er mótahald af einhverjum toga svo sem hjólareiðakeppnir, hjóladagar/vikur, söfnun hjólaleiða o.s.frv. æskilegt tæki í markaðsstarfi,“ segir Stefán í greinargerð sinni.
Bergþóra Reynisdóttir, Sigrún Kapitola Guðrúnardóttir og Stefán Tryggvason á hjólaferðalagi um Bretland.
Mynd / Björn H. Reynisson
Bergþóra Reynisdóttir, ferðaþjónustubóndi í Fögruhlíð í Fljótshlíð:
Dagsferð um Fljótshlíðina
„Ég opnaði Fagrahlíð Guesthouse þann 1. júní 2010 og fannst strax að það þyrfti að bjóða upp á einhverja afþreyingu og datt strax hjólaleiga og hjólaferðir í hug. Sjálf hef ég alla tíð verið áhugamanneskja um útivist og finnst yndislegt að njóta íslenskrar náttúru með hjólaferðum og hef m.a. hjólað uppi á hálendi Íslands, eins og Kili og víðar. Við bjóðum upp á dagsferð um Fljótshlíðina þar sem fléttað er saman Njálssögu, náttúrufegurð og óvæntum uppákomum. Fólkið er nestað og við borðum úti undir berum himni. Ferðir eru eingöngu eftir pöntunum. Við erum með aðstöðu í útihúsunum fyrir hjólin og síðan er nauðsynlegt að hafa þurrkherbergi fyrir fötin.
Það er eingöngu um sumarferðir að ræða og hefur það ráðist af eftirspurninni. Aðsóknin hefur smám saman verið að aukast, ennþá er fólk mjög háð bílaleigubílum, er með þykkar möppur af dagskrá fyrir hvern dag þannig að álagið hefur oft verið yfirþyrmandi. Þeir sem hafa gefið sér tíma og farið í hjólaferðirnar eru almennt mjög ánægðir og finnst þessi ferðamáti hafa komið skemmtilega á óvart. Aðrir gestir hafa tekið hjól á leigu einn dag eða í tvær til þrjár klukkustundir og jafnvel tengt það við að fara á næsta veitingastað.
Hjólin eru sýnileg á bæjarhlaðinu og á skiltum, auk þess sem þessi ferðamöguleiki er kynntur á vefsíðu okkar og Ferðaþjónustu bænda. Það er gott að fara rólega af stað eins og að kaupa ekki ný og dýr hjól í fyrstu. Hægt er að fá góð, notuð hjól á hagstæðu verði og endurnýja flotann síðan smám saman með nýjum hjólum. Gott er að kynna þessa afþreyingu fyrir ferðafólkinu þegar það kemur heim í hlað, vera með myndir á vegg af eigin hjólaferðum – það heillar fólk.“
Staðreyndir úr upplýsingabæklingi um fjallahjólaferðamennsku sem gefinn var út í Wales:
- Það eru 5,5 milljónir fjallahjólafólks á Bretlandseyjum.
- Fjallahjólamennska hefur verið stunduð frá 1985 í Wales.
-
Lykilatriði sem munu skila umtalsverðum og varanlegum árangri:
- Dvalarstaður fyrir hjólreiðamennina.
- Góður matur.
- Búnaður til að kaupa eða leigja.
- Nákvæm staðarþekking/ fróðleikur.
- Á árunum 2006 og 2007 eyddu breskir fjallahjólaferðamenn árlega 24 milljónum punda að meðaltali á ferðum sínum í Wales.
- Í Wales eru 15 sérstakar þjónustumiðstöðvar og grunnbúðir á víð og dreif um landið; sérstaklega settar upp til að þjónusta fjallahjólafólk.
Jón Örn Bergsson í Landmannalaugum. Mynd / Hrönn Harðardóttir
Íslenski fjallahjólaklúbburinn:
Bændur mega höfða meira til hjólreiðafólks
Á Íslandi er starfandi Íslenski fjallahjólaklúbburinn. Geir Harðarson er ritari klúbbsins. Hann segir starfsemina mjög fjölbreytta og við allra hæfi. „Við bjóðum upp á skipulagðar ferðir sem taka 1 til 2 daga ásamt ferðum á þriðjudagskvöldum. Þriðjudagsferðirnar eru fjölskylduvænar ferðir um höfuðborgarsvæðið þar sem hjólað er á hraða sem er um 2 km/ klukkustund – og hentar öllum. Oft enda ferðirnar á kaffihúsum þar sem fólk spjallar saman. Eins til tveggja daga ferðirnar eru oft trússferðir þar sem keyrt er út á land, hjólað yfir daginn, gist í sumarbústöðum eða skálum og hjólað einnig seinni daginn. Fjallahjólaklúbburinn er með klúbbhús að Brekkustíg 2, 101 Reykjavík, þar sem við erum með viðgerðaraðstöðu með öllum verkfærum. Þar er opið hús á fimmtudagskvöldum og boðið er upp á fjölbreytta dagskrá, kaffihúsakvöld, viðgerðarnámskeið, myndakvöld og fleira. Stjórn klúbbsins tekur þátt í hagsmunagæslu fyrir hjólreiðafólk í tengslum við ýmis skipulagsmál sem snerta hjólreiðar. Við gefum út Hjólhestinn einu sinni til tvisvar sinnum á ári sem er vandaður bæklingur með ferðasögum, ferðaáætlun og kynningum á vörum og starfsemi klúbbsins. Einnig höldum við úti vandaðri heimasíðu, fjallahjolaklubburinn.is. Um 800 meðlimir eru á félagaskrá klúbbsins.
Hægt að hjóla um allt land
Í stuttu máli má segja að það sé hægt að hjóla um allt Ísland ef viljinn er fyrir hendi. Hjólreiðakappar hafa birt myndbönd úr ferðum yfir Fimmvörðuháls. Fjallahjólaklúbburinn hefur skipulagt ferðir frá Reykjavík að Úlfljótsvatni, frá Landmannalaugum að Hellu, um Skorradal, ýmsar leiðir á Snæfellsnesi og á Vestfjörðum. Bændur eins og aðrir sem bjóða ferðaþjónustu mega í auknum mæli höfða til hjólreiðafólks og bjóða þjónustu sem það kann að meta; eins og heita potta, aðstöðu til að þvo og þurrka föt, viðgerðaraðstöðu, hjólageymslu inni eða undir þaki og ódýra gistingu. Hjólreiðafólk er góðir viðskiptavinir, ferðast með lítinn farangur og vill kaupa mat og annað á staðnum. Við höfum ekki orðið vör við vandamál við að ferðast um fjöll og firnindi enda fara hjólreiðamenn oftast eftir götum og slóðum utan girðinga. Þeir sem tjalda utan hefðbundinna tjaldsvæða hafa ekki verið í vandræðum að fá leyfi hjá landeigenda enda oftast einungis tjaldað til einnar nætur á hverjum stað.
Fengið töluvert af fyrirspurnum frá útlöndum
Í gegnum heimasíðuna hefur Fjallahjólaklúbburinn fengið töluvert af fyrirspurnum um hjólaferðalög um Ísland. Einna helst er verið að óska eftir tillögum að leiðum, færð og hæfilegum dagsleiðum. Við höfum reynt að greiða götu fólks eftir bestu getu en við höfum einnig bent fólki á fagaðila í hjólaferðamennsku sem eru að selja hjólreiðaferðir.“
Bændablaðið | 19. september 2013 | PDF